OKB’li hastalar obsesyonlar, kompülsiyonlar ya da her ikisine birden sahiptir.
“Obsesyonlar” rahatsız edici düşünceler, zihinsel imgeler ya da dürtülerdir, rahatsız edici olmalarına karşın sürekli tekrar geri gelirler.
“Kompülsiyonlar” kişiyi kaygılı hissetmekten uzak tutan ya da kötü bir şeylerin olmasını engellenmesi için gerçekleştirdiği eylemlerdir. OKB’li bir çok hasta hem obsesyon hem de kompülsiyonlardan muzdariptir.
Sık görülen obsesyonlar:
• Hastalığa yakalanma korkuları, AİDS ya da kanser gibi.
• Zehirli maddelere dokunma korkuları, böcek öldürücüler gibi.
• Birini yaralama ya da öldürme korkuları, sıklıkla sevilen biri.
• Bir şeyleri yapmayı unutma korkusu, ocağı söndürmeye da kapıyı kilitleme gibi.
• Utanç verici ya da ahlaki olmayan bir şey yapma, müstehcen şeyleri söyleme gibi.
Kompülsiyonlar bazen “ritüeller” olarak da adlandırılır.
Sık görülen kompülsiyonlar şunlardır:
• Aşırı yıkanma ya da temizlenme, elini günde defalarca yıkmama gibi.
• Kontrol etme, ocağın kapatılmış, kapının kilitlenmiş olduğunu kontrol etme gibi.
• Tekrarlama eylemleri, ışıkları 16 kez yakma ve kapatma gibi.
• Biriktirme ya da eşyaları muhafaza etmesi, eski gazeteleri ve eski kağıtları muhafaza etmek gibi.
• Nesneleri bir düzen içine yerleştirme, odadaki her şeyin simetrik olmasından emin olma gibi.
Bir çok OKB’li hasta korkularının gerçek dışı olduğunun farkındadır. Aynı zamanda kompülsiyonlarının saçma olduğunu bilirler, bununla birlikte kendilerini durduramazlar. OKB yaygın görülen bir durumdur.
Her 40 kişiden biri yaşamının bir döneminde OKB yaşamaktadır. OKB ciddi sorunlara yol açabilir. OKB’li hastalar sıklıklar ritüelleri gerçekleştirebilmek için her gün bir çok saatlerini harcar. Bu durum onların çalışmalarını ve aileleriyle ilgilenmelerini zorlaştırır. OKB’li birçok hasta onlarda kaygı uyandıran durum ve yerlerden kaçınır, bazıları eve bağımlı hale gelir. Sıklıkla ritüellerini gerçekleştirmelerine yardımcı olan aile üyeleri vardır.
Obsesif Kompülsif Bozukluk Nedenleri nelerdir?
OKB’nin kesin nedeni bilinmemektedir. Genetik yapı rol oynayabilir. OKB’li kişilerin ailelerinde sıklıkla OKB ve diğer anksiyete bozuklukları olan aile üyeleri vardır. Bununla birlikte genler tek başına OKB’yi açıklayamaz, öğrenme ve yaşam zorlukları da bozukluğun gelişimine katkıda bulunur.
Obsesif Kompülsif Bozukluk Nasıl Gelişir?
Çalışmalar toplumda insanların %90’ının OKB’li hastaların yaşadıklarına benzer sıkıntılı düşünceleri yaşadığını göstermiştir. Ancak, OKB’li bireyler bu düşüncelerden diğerlerine göre daha fazla rahatsız olmaktadır. Sıklıkla OKB’lileri endişelendiren düşünceler onların inançlarına ve değerlerine ters düşenlerdir. Örneğin çok dindar bir adam allaha küfretmekten korkar ya da sevgi dolu bir anne çocuğuna zarar vermekten korkar. OKB geliştiren kişiler bu durumlarından rahatsız olduğu için bu düşüncelerden kaçınmaya çalışırlar. Sıklıkla bu düşünceleri düşünmeyi durdurmaya kendilerini zorlarlar. Sorun şudur ki bir şey hakkında düşünmemeye çalışmak o şeyi düşünmeyi bırakmak için daha çok çabayı gerektirir.
Bunu kendi başınıza deneyebilirsiniz: 60 sn için pembe bir fili düşünmemeye çalışınız. Aklınıza ilk gelecek şey düşünmekten kaçındığınız şeydir yani pembe bir fil olacaktır. İnsanlar rahatsız edici düşüncelerden kaçamadığını görünce kaygılarını gidermek için diğer yolları denerler. Bazı eylemler gerçekleştirirler, çok fazla yıkanma, sessizce dua etme gibi. Bu onların kaygılarını genellikle azaltır. Ancak sorun şudur rahatlama sadece geçici olmaktadır. Kısa bir süre sonra iyi hissetmek için daha fazla eyleme gerek duyarlar. Bir süre sonra bu eylem kompülsiyon haline gelir.
Obsesif Kompülsif Bozukluk İçin Bilişsel Davranışçı Terapi Nasıl Yardımcı Olur?
OKB’li hastalar kendilerini korktukları düşüncelere hiçbir kompülsiyon yapmadan bırakmayı korkutucu bulurlar, bu durumda daha fazla kaygılanır ve buna dayanamazlar. Sıklıkla bu durumda çıldırabilirim kaygısı taşırlar. BDT size kaygınızı kompülsiyon olmaksızın kontrol edebileceğinizi öğretir.
Gevşeme egzersizi ve daha az endişe verici düşünme tarzları gibi baş etme becerileri öğrenirsiniz.
Ayrıca korkumuzdan kaçmak yerine yüzleşerek onları yenebileceğinizi öğrenirsiniz.
Buna inanması güç görülebilir ama gerçektir.
Terapistiniz size en çok korktuğunuz şeylerle dereceli olarak karşılaşmanıza yardım eder, bu yöntem kompülsiyonlarınız olmaksızın korkularınızı yenebileceğize olan güveniniz oluşana kadar devam eder.
Obsesif kompülsif bozukluk için Bilişsel Davranışçı Terapi genellikle 20 seans sürer, şiddetli belirtileri olan hastalar için daha uzun sürebilir.
Çalışmalar Obsesif kompülsif bozukluk için Bilişsel – Davranışçı terapiyi tamamlayan hastaların %80’inden fazlasının orta ve iyi derecede düzeldiğini göstermiştir. Tedaviden sonra bile ara sıra obsesyonlar, ritüeller için itkiler yaşanması sık görülür. Ancak hastalar genellikle daha fazla kontrol içinde hisseder ve yaşamlarından daha çok keyif alırlar. Çalışmalara göre terapi sonlandırıldıktan sonra da hastalar iyilik halini devam ettirmektedir.
BDT yanında VRPsiko (sanal gerçeklik gözlüğü) ile de destekleyici tedaviler uygulanmaktadır.
İlaçlar yardımcı olur mu?
OKB için işe yarayan ilaçlar beyinde kimyasal olarak serotonini artırır. Doktorunuz ya da psikiyatristiniz sizin için en iyi ilacı seçebilir. Çalışmalar OKB’li hastaların %50-60’ının bu ilaçlarla düzelme gösterdiğini ortaya koymuştur. Bununla birlikte eğer ilaç tedavisi kesilirse bir çok hasta belirtilerinin geri döndüğünü bildirmiştir.
Bu nedenle ilaç tedavisine ek olarak Bilişsel – Davranışçı terapi her zaman kullanılmalıdır.
Bazı hastalar için ilaç tedavisi ile terapi kombinasyonu en iyi sonuçları vermektedir.
Bir hasta olarak sizden ne beklenmektedir?
Terapi başlangıcında kaygılı hissetme ve size yardım edilebileceği konusunda şüpheler yaşanması sık görülen bir durumdur. Terapistleriniz size anksiyete ile baş etmenin yeni yollarını öğretecek ve korkularınızla yüzleşmeye başlamanıza yardım edecektir. Bu yeni becerilerinizi seanslar arasında uygulamanız istenecektir.
Eğer terapistinizin önerdiği egzersizler üzerinde çalışırsanız ve tedaviyi tamamlarsanız iyileşme şansınız çok artar.
Mehmet SAĞLAM
